Termin „modernizacja” pojmujemy szeroko – jako przekształcenia społeczno-cywilizacyjne dziejące się na wielu poziomach. Naszym zadaniem jest poszukiwanie jej korzeni i obiektywne odtworzenie procesów z tym terminem związanych od początku XIX wieku po wybuch II wojny światowej. Interesują nas zarówno działania w zakresie postępu ekonomicznego, technicznego, jak i oświatowego, w zakresie moralności i podnoszenia dobrobytu oraz rozwijania poziomu świadomości społecznej i narodowej, czyli procesy rozwoju wszechstronnych form aktywności ludzkiej. Prezentowane w niniejszym zbiorze artykuły nie wyczerpują złożonej problematyki modernizacyjnej Polaków w XIX i pierwszej połowie XX stulecia. Naświetlają jednak nowe aspekty aktywności w tym zakresie, niwelując w dużym stopniu dotychczasowe, uproszczone i jednowymiarowe stereotypy w interpretacji dziejów społeczeństwa polskiego, tym samym inspirując do dalszych badań.

Książka łączy krytyczną analizę socjogenenezy dwóch fenomenów ponowoczesności - dyskursu o społeczeństwie obywatelskim oraz zjawiska zwanego potocznie trzecim sektorem. Weryfikacja popularnych opinii na temat narodzin koncepcji społeczeństwa obywatelskiego doprowadziła do wykazania na podstawie analizy materiałów źródłowych, że antykomunistyczna opozycja nie znała tej koncepcji, wypracowując w czasach pierwszej Solidarności ideę samorządnej Rzeczpospolitej. Badania prasowe ujawniły, że to komunistyczna propaganda winna być uznana za głównego sprawcę w procesie stworzenia i rozpropagowania tej koncepcji - w celu legitymizacji neoliberalnej trans-formacji systemu społeczno-politycznego w Polsce w 1989 roku. Od samych początków przemian społeczeństwo obywatelskie miało stanowić ekwiwalent dla pełnej demokratyzacji systemu politycznego i powstania dojrzałego społeczeństwa politycznego.Historyczna analiza powstania trzeciego sektora została osadzona w socjologii organizacji i administracji publicznej. Proces neoliberalnej restrukturyzacji państwa opiekuńczego zidentyfikowano jako główny czynnik rozwoju i ekspansji trzeciego sektora zdefiniowanego w związku z tym jako społeczeństwo opiekuńcze. Finansowane w większości ze źródeł publicznych organizacje opiekuńcze zaczęły stanowić złożony i elastyczny system administracyjny, który przejmuje część funkcji państwa opiekuńczego. System opiekuńczy zmienił sposób swojego funkcjonowania z uniformizacji, równości i spójności działań na rzecz ich indywidualizacji i kontroli różnic. Po upadku systemu zimnowojennego proces ten został zglobalizowany przez politykę strukturalnego dostosowania wyznaczającą zachodnim organizacjom opiekuńczym funkcję redystrybucji zasobów do państw biedniejszych.